Historia elbląskich ulic (odc. 5): Traugutta

26
08.06.2014
Historia elbląskich ulic (odc. 5): Traugutta
W tej willi, która już nie istnieje, w czasach PRL mieścił się Filmos (fot. archiwum autora)
Na niedzielną wędrówkę po ulicach Elbląga i ich historii zaprasza czytelników portEl.pl Karol Wyszyński, przewodnik PTTK. Dzisiaj o ulicy Traugutta, przy której kiedyś istniało więcej młynów, a jeszcze w latach 60. jeździł tędy tramwaj.
Ulica Traugutta przebiega przez osiedle Młyny, przed 1785 r. stanowiła część obecnej ulicy 1 Maja i wówczas nosiła nazwę Grobla Młyńska (Mühlendam), następnie Zewnętrzna Grobla Młyńska (Äusserer Mühlendamm). Obecną nazwę nadano jej po 1945 r. Większość budynków przy Traugutta, zarówno eleganckie kamienice czynszowe, jak i skromne domki, powstały na początku XX wieku, w latach 60. dobudowano osiedle spółdzielni mieszkaniowej.
   
   Szkoły
   Jeszcze pod koniec lat 60. przy Traugutta rósł szpaler topól, biegnący w kierunku Urzędu Miasta. Drzewa wraz pergolami oddzielały Plac Jedności Narodowej (obecnie Plac Konstytucji) od budynku byłej Szkoły Podstawowej nr 9 oraz ogrodów dawnej Zieleni Miejskiej. Pomiędzy pergolami a wspomnianą szkołą znajdowała się łaźnia miejska. Obecnie teren ten zajmuje budynek Państwowego Zespołu Szkół Muzycznych im. K. Wiłkomirskiego, który przechodzi właśnie modernizację.
   Ciekawa jest też historia budynku szkoły nr 9. Powstał pod koniec XIX wieku, do 1945 r. mieściła się w nim tak zwana Szkoła na Górce (Berg Schule), jedna z najstarszych szkół powszechnych w ówczesnym Elblągu. W czasie drugiej wojny światowej była najpierw schronieniem dla uchodźców, a w 1945 r. została zamieniona na wojskowy lazaret. Po wojnie najpierw był tutaj szpital zakaźny, a w 1949 r. powstała w nim Szkoła Podstawowa nr 9. Budynek już nie istnieje, do dzisiaj w Elblągu zachowały się jeszcze trzy podobne obiekty, m.in.: budynek Wyższego Seminarium Duchownego przy Bożego Ciała, siedziba Okręgowego Przedsiębiorstwa Geodezyjno-Kartograficznego przy alei Tysiąclecia.
   
   Park
   W Parku Traugutta znajduje się wzgórze św. Anny, które ma bogatą historię. Za czasów Prusów miał się tu znajdować ich cmentarz (Prussische Kirchof). W czasach krzyżackich miała się tu znajdować szubienica. Na wzniesieniu znajdował się też szaniec szwedzki oraz kapliczka św. Anny, a po 1601 roku - kościół postawiony z cegieł z rozebranego kościoła św. Jakuba. W 1899 r., kościół był już za mały na potrzeby wiernych, dlatego go rozebrano i postawiono nową neogotycką świątynię. W lutym 1945 r. świątynię zbombardowała Armia Czerwona, wnętrze uległo spaleniu, a wieża została częściowo uszkodzona. Pozostałości po kościele rozebrano w latach 50. Z bogatego wyposażenia udało się uratować tylko dzwony, które trafiły do katedry św. Mikołaja. Do dzisiaj przetrwała jedynie kaplica cmentarna, w której obecnie mieści się cerkiew greckokatolicka.
   Na terenie parku do 1945 r. funkcjonowały dwa cmentarze: parafii Najświętszej Marii Panny i św. Anny. Na nekropoliach spoczynek znaleźli znani elblążanie oraz ich krewni m. in.: Ferdynand Schichau, Henryk Nitschmann, Max Toppen, Georg Jakub Steenke. Niestety, ich grobów nie uszanowano po wojnie i nie ma po nich śladu.
Historia elbląskich ulic (odc. 5): Traugutta
Kilka lat temu rozebrano kamienicę na rogu ulicy Traugutta i Kosynierów Gdyńskich (fot. autor)

   Park otrzymał imię Romualda Traugutta w 1960 r., niedaleko zachowanej kaplicy ustawiono głaz narzutowy poświęcony patronowi. Na wzgórzu św. Anny w 2000 r. ustawiono także Krzyż Papieski na pamiątkę wizyty Jana Pawła II w Elblągu (6.06.1999 r.). W parku można też znaleźć obelisk pamięci inwalidów wojennych oraz kilka form przestrzennych. Przejściowo gościł też tu pomnik Tezeusza, dzieło M. Wolfa.
   
   Młyny
   Przy ulicy Traugutta mieściło się wiele młynów, do dzisiaj przetrwał tylko jeden - przy skrzyżowaniu z ulicą Kopernika, w którym mieszczą się teraz magazyny, biura i restauracja. Jeszcze w latach 50. istniał młyn, który znajdował się niedaleko kaplicy św. Anny. Jego historia sięga aż XV wieku. Niestety, ze względu na zły stan techniczny został rozebrany. Tuż obok niego, w miejscu gdzie dzisiaj przebiega ulica, mieściła się piękna białą willa, w której jeszcze w latach PRL istniał Filmos, instytucja wypożyczająca filmy oświatowe m.in. na potrzeby szkół.
   
   Tramwaj
   Ulica Traugutta jeszcze w latach 60. była wybrukowana. Środkiem ulicy kursował tramwaj linii nr 3. Jej bieg zaczynał się na Pl. Słowiańskim, a kończył na wysokości górnej bramy cmentarza komunalnego przy ul. Agrykola. Tramwaj jeździł ulicą Traugutta w latach 1947-1967.
   
   Za tydzień przypomnimy historię Grobli Świętego Jerzego.
   
   
WyKa

Najnowsze artykuły w tym dziale Bądź na bieżąco, zamów newsletter

A moim zdaniem... (od najstarszych)

Pokazuj od
najnowszych
Największe
emocje
Ulica Traugutta jak pamiętam była to brukowa i rosły drzewa, lipy.
ziomo51 (2014.06.08)
i to wszystko. ..
janmarianrakieta (2014.06.08)

info

2  
  0
A teraz co ?Nie ma lipy.
HardcorowyKoksu (2014.06.08)
Fajnie poczytać. Ciekawe skąd dane. Szczególnie o szkole nr 9,faktycznie budynki zakładu kartografii i seminarium są podobne. Mam uwagę do autora co do linii tramwajowej. Skąd wiadomo, że bieg kończył się przy górnej bramie cmentarza. Mam dane, że tory sięgały aż do ulicy Kościuszki w stronę hali, gdzie była zwrotnica i tramwaj mógł się minąć z drugim. I drugie skąd wiadomo że jeździły tamtędy do roku 1967.Widnieje ten rok w wielu źródłach co jest powielane. Wiarygodne źródło podaje też rok 1961.Z pozdrowieniami.
(2014.06.08)
Nie Ässerer tylko Äusserer
MirCrow (2014.06.08)

info

1  
  1
Jak to fajnie przypomnieć sobie obrazy Elbląga, jak wyglądał kilkadziesiąt lat temu. .. .obrazy młodości. .. .. Może i biednej, ale zawsze cudownej młodości. .. Może tak z każdej wycieczki trochę więcej fotografii archiwalnych i bieżących. .. .a może jakaś całość tych wycieczek w postaci książeczki? Podziękowania dla wszystkich.
klm (2014.06.08)

info

15  
  0
Jest wiele pięknych ulic w Elblągu, ale jak się przy nich zatrzymać? Brak parkingów. Czy to celowo blokuje się inicjatywy budowy parkingów? Bez nich miasto się zapcha, a instytucje na danych ulicach nie będą miały klientów.
kierowca28 (2014.06.08)

info

3  
  2
Jeździły, bo zapamiętałem linię, tylko nie pamiętam, ale wydaje mi się, że petla była na skrzyżowaniu Sienkiewicza - Agrykola i Górnosląskiej, ale na 100% nie zapewniam.
Eus (2014.06.09)
Pęta tramwaju linii nr 3 mieściła się na 100% przy cmentarzu Agrykola.
kropla (2014.06.09)

info

2  
  2
na 100 % petli nie było wcale ale trasa zakończona torem z murkiem oporowym
(2014.06.09)

info

2  
  0