Zamechowska dokumentacja konstrukcyjna (Odc. 1: System numeracji rysunków)

Początki

System numeracji zamechowskiej dokumentacji konstrukcyjnej ewoluował na przestrzeni lat. Początkowo zastosowano system oznaczeń i numeracji wzorowany na systemie radzieckim, powiązany z typem turbiny oraz z podziałem na podzespoły, takie jak kadłuby, wirniki, ołopatkowanie, stojaki łożyskowe, zespoły regulacji itd.

Podobne zasady numeracji rysunków stosowane były przez ośrodki akademickie, które również tworzyły konstrukcje pierwszych zamechowskich turbin – Instytut Maszyn Przepływowych PAN w Gdańsku oraz Instytut Energetyki Politechniki Warszawskiej. Mniej więcej po 10 latach okazało się jednak, że taki sposób numeracji utrudnia zarządzanie dokumentacją, ponieważ gromadzenie rysunków musiało odbywać się z podziałem na typy turbin. Poza tym system ten uniemożliwiał wykorzystanie identycznej dokumentacji pomiędzy turbinami. Wykorzystanie rysunku jakiegoś detalu z jednej turbiny w innej turbinie wymagało przerysowania i nadania nowego numeru. To z kolei utrudniało wprowadzanie zmian w dokumentacji, bo w przypadku wykrycia jakiegoś niedopatrzenia lub chęci wprowadzenia ulepszenia trzeba było zmienić wiele rysunków o tej samej zawartości, ale innych oznaczeniach.

7-cyfrowy system znakowania

System ten przetrwał do 1959 r., kiedy od angielskiej firmy Metropolitan Vickers zakupiono licencję na turbiny TK120 i zaczęto adaptować angielskie rysunki do polskich ramek i formatów. Propozycję nowego sposobu oznaczania dokumentacji opracował Henryk Laska. Oznaczenie każdego dokumentu było siedmiocyfrowe. Pierwsza cyfra oznaczała wielkość arkusza (0 – A0, 1 – A1, 2 – A2 itd.), trzy kolejne oznaczały numer konstruktora, a trzy ostatnie – kolejny numer stworzonego przez niego dokumentu. W ten sposób wyeliminowano ograniczenia poprzedniego systemu oraz dodatkowo zapewniono łatwą identyfikację autora rysunku i umożliwiono nadawanie nowych, niepowtarzalnych numerów.

Każdy konstruktor otrzymywał swój zeszyt do ewidencji dokumentacji konstrukcyjnej, na którym widniał przypisany mu niepowtarzalny trzycyfrowy numer konstruktora. Prowadzono szczegółowy rejestr wydawanych zeszytów. W każdym zeszycie było miejsce na nadanie nazwy 999 dokumentom. Po zapisaniu go konstruktor otrzymywał następny. Z biegiem lat niektórzy długoletni konstruktorzy mieli nawet kilka zeszytów – każdy z innym trzycyfrowym numerem konstruktora. W przypadku zakończenia przez konstruktora pracy w biurze niewypełnione całkowicie zeszyty przekazywano innemu pracownikowi.

Rysunki tworzone przez konstruktorów na kalce technicznej za pomocą ołówka trafiały do kreślarni, gdzie powstawała wersja „w tuszu”. Taki rysunek był potem sprawdzany i w razie potrzeby korygowany. Ostateczna wersja była podpisywana przez osobę sprawdzającą, a następnie zatwierdzającą. Oryginał trafiał do archiwum, z którego był pobierany w celu wykonania kopii (powielenia) lub dokonania zmiany w dokumentacji.

Po 1990 roku

System ten przetrwał do powstania ABB Zamech w roku 1990, kiedy to zastąpiono go systemem nadawania niepowtarzalnych alfanumerycznych oznaczeń dokumentacji wzorowanym na tym, który był stosowany w działach konstrukcyjnych ABB w Baden w Szwajcarii. Przez pewien krótki czas oba systemy numeracji – stary i nowy - były w Elblągu stosowane równolegle.

Szwajcarski system polegał na tym, że w każdym dziale konstrukcyjnym funkcjonowały oddzielne dla każdego formatu zeszyty do „pobierania” numerów rysunków. Pracownicy wpisywali się do takich zeszytów, rezerwując kolejne wolne numery. Szwajcarskie oznaczenie było alfanumeryczne. Składało się z czterech liter oraz sześciu cyfr. Oznaczenie literowe oznaczało dziedzinę techniczną, np. HTGD – turbiny parowe, HTDM – wymienniki cieplne, HTCT – turbiny gazowe. Pierwsza z sześciu cyfr oznaczała wielkość formatu.

Dokumentacja tworzona w Elblągu otrzymała literowy przedrostek ZTGD dla turbin i ZTDM dla wymienników ciepła. Pierwsza litera „H” w szwajcarskim oznaczeniu symbolizująca Szwajcarię (Helvetia) została zastąpiona literą „Z” jak Zamech. Był to miły gest nowego właściciela, bardzo dobrze przyjęty przez konstruktorów.

Daniel Lewandowski, cdn.

Przy tworzeniu tego opracowania korzystałem z informacji i danych zebranych i udostępnionych przez Ryszarda Husakowskiego oraz Marię Szpitter, a wykorzystanych w monografii „Ludzie i megawaty”.

Osoby zainteresowane historią Zamechu zapraszam do współpracy i kontaktu pod adresem daniel.lewandowski1967@gmail.com

Poniżej lista moich wcześniejszych artykułów o tematyce zamechowskiej wraz z linkami:

Turbinowe „Citius – Altius – Fortius” Zamechu

„Zamechowskie kolosy”, czyli turbiny mocy 25 i 50 MW

„Zamechowska przygoda z turbinami 120 MW”

„Miss Zamechu”, czyli kariera zamechowskich „dwusetek”

„Zamechowska 360-tka i historia jednego czynu społecznego”

Zamechowskie „maluchy”, czyli turbiny napędowe i przemysłowe małej mocy

„Trzy generacje zamechowskich turbin ciepłowniczych”

„Zamechowski niespełniony sen o atomie”

Arcydzieła zamechowskiej pracowni modelarskiej

„Zamechowski Ośrodek Naukowo-Badawczy”