Historia jednej kolędy 

Kolędy to popularna nazwa pieśni kościelnych i domowych o Bożym Narodzeniu, których pierwotne autorstwo przypisywano św. Franciszkowi z Asyżu. Polskie słowo „kolęda” pochodzi od łacińskiego calendae oznaczającego w cesarstwie rzymskim pierwszy dzień każdego miesiąca. W naszym kraju kolędami początkowo nazywano pieśni noworoczne, składające się zawsze z trzech części, tj.: życzeń powodzenia, szczęścia i urodzaju; prośby o datek oraz podziękowania za dar noworoczny, zwany podarzą lub kolędą właśnie.

Zapis melodii kolędy „Triumfy Króla Niebieskiego” znaleźć można we wszystkich kancjonałach benedyktynek staniąteckich, począwszy od rękopisu organisty staniąteckiego Kazimierza Boczkowskiego z 1705 roku oraz w kantycze karmelitańskiej Adolfa Chybińskiego i rękopisie biblioteki karmelitanek (sygn. 95). Tę ostatnią wersję podaje również zbieracz pieśni starodawnych Michał Mioduszewski w Pastorałkach i kolędach z 1843 roku. Pomimo licznych wydań autorzy słów i pierwotnego zapisu melodycznego są nieznani. Dzisiejsza praktyka przetworzyła nieco melodię, zachowując pierwotny schemat rytmiczny.

W najstarszym znanym zapisie (rękopis BJ 3647) tekst kolędy „Triumfy Króla Niebieskiego” liczył 3 zwrotki – podajemy z nich 2 pierwsze (por. wersja 1). W rękopisach nieco późniejszych (BJ 3639, 3640) i w kancjonałach z melodiami było ich już z czasem do 8. W kolejnych zwrotkach rozwijano wątek pasterski, stąd popularność tej kolędy w przedstawieniach i jasełkach. Sam zaś tytuł kolędy, figurujący pierwotnie w kantyczce profesora historii muzyki uniwersytetów w Poznaniu i Lwowie Adolfa Chybińskiego brzmiał: Konwokacyja pastuszków z różnych stron do Nowonarodzonego Pana Jezusa.

Obecnie Cyfrowa Biblioteka Piosenki Polskiej posiada w swoich zasobach trzy warianty tekstu tej kolędy, przy czym wiadomo, że trzeci wariant tekstu pochodzi z Krakowa.

Współcześnie kolęda „Triumfy Króla Niebieskiego” najczęściej wykonywana jest w okresie Bożego Narodzenia podczas jasełek, koncertów i nabożeństw. W swoim repertuarze posiadają ją m.in Bracia Golec, Arka Noego, Mateo Pospieszalski, VOX, Michał Bajor, Eleni, Alicja Majewska, Gang Marcela.

Wariant 1

1.Tryumfy Króla Niebieskiego

zstąpiły z nieba wysokiego,

pobudziły pasterzów,

dobytku swego stróżów,

śpiewając, śpiewając, śpiewając:

2.Chwała bądź Bogu z wysokości,

a ludziom pokój na niskości;

narodził się Zbawiciel,

dusz ludzkich Odkupiciel,

na ziemi, na ziemi, na ziemi.

Wariant 2 (dwie pierwsze zwrotki z wariantu 1)

3. Zrodziła Maryja Dziewica

wiecznego Boga bez rodzica,

by nas z piekła wybawił,

a w niebieskich postawił... pałacach.

4. Pasterze w podziwieniu stają,

triumfu przyczynę badają,

co się nowego dzieje,

że tak światłość jaśnieje... nie wiedzą.

5. Że to Bóg, gdy się dowiedzieli,

swej trzody w polu odbieżeli,

spiesząc na powitanie

do Betlejemskiej stajni... Dzieciątka.

6. Niebieskim światłem oświeceni,

pokornie przed Nim uniżeni,

Bogiem Go być prawdziwym

z serca afektem żywym... wyznają.

7. I które mieli z sobą dary

Dzieciątku dają na ofiary:

przyjmij, o Narodzony,

Nas i dar przyniesiony... z ochotą.

8. A potem Maryi cześć dają,

Za Matkę Boską Ją przyznają,

i z ojcem domniemanym,

Józefem mianowanym... serdecznie

Wariant 3

W wariancie trzecim dwie ostatnie linijki każdej zwrotki stanowią refren, a zmieniona została zwrotka ósma i zarazem ostatnia, która brzmi:

8. A potem Maryi cześć dają,

Za Matkę Boską Ją uznają.

Tak nas uczą przykładem.

Jak iść mamy ich śladem... Statecznie./bis

Źródła: Polskie kolędy i pastorałki: antologia, Kraków 1989; Cyfrowa Biblioteka Piosenki Polskiej.