Ochroń siebie i bliskich przed kleszczami

Po pierwsze profilaktyka
   Owady skutecznie potrafią popsuć wypoczynek na świeżym powietrzu. Na szczęście ukąszeniom możemy zapobiegać stosując odpowiednie środki odstraszające, które ustrzegą nas, dzieci oraz psy i koty przed ich nieprzyjemnymi konsekwencjami. Preparaty dla ludzi kupić można w aptekach, sklepach ogrodniczych, a nawet niektórych marketach. O preparaty dla zwierząt możemy zapytać w lecznicach weterynaryjnych oraz sklepach zoologicznych (obroże, kropelki, spray). Planując grilla warto zaopatrzyć się w świece i pochodnie przeciw owadom zawierające olejek waniliowy, który dla owadów jest zapachem nieprzyjemnym. Jeśli mamy przydomowy ogródek lub działkę po której buszują dzieci można zastosować repelent w rozpylaczu, który przykleja się do roślinności i architektury ogrodowej tworząc niewidzialną zaporę zapachową dla owadów.
   Poza preparatami odstraszającymi, wybierając się w miejsca, w których wyjątkowo atakują kleszcze (lasy, parki, działki) powinno się ubierać w taki sposób, aby ciało w każdym miejscu chroniła odzież. Można też rozważyć korzystanie podczas spaceru ze ścieżek, a nie wędrowanie w zaroślach i wysokich trawach. Jeśli już znajdziemy się w miejscach, gdzie kleszcze lubią przebywać, nie siadajmy na „gołej” ziemi ani na konarach. Po powrocie do domu najważniejszą sprawą jest kontrola ciała i sprawdzenie czy we włosach, na plecach lub nogach (na wysokości ponad skarpetką) nie wczepił się w skórę ten nieprzyjazny człowiekowi owad.
   
   Można się zaszczepić
   Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego informuje, że szczepienie przeciw KZM jest skuteczną formą ochrony przed zakażeniem wirusem kleszczowego zapalenia mózgu. Można się zaszczepić tylko i wyłącznie po konsultacji z lekarzem, który ustali brak przeciwwskazań do podania szczepionki. Skuteczny schemat szczepienia obejmuję trzy dawki, kolejne dawki podawane w odstępie wskazanym przez producenta szczepionki lub lekarza.
   Ochronny poziom przeciwciał u osoby szczepionej uzyskuje się po podaniu drugiej dawki. Cykl szczepienia zachowuje skuteczność przez około 5 lat. Zalecane jest więc podawanie dawek przypominających szczepionki co 5 lat.
   
   Co robić po ukąszeniu
   W małym „niezbędniku” piknikowicza powinno znaleźć się wapno, które działa odczulająco. Wapno w formie tabletek doustnych i musujących można kupić w każdej aptece, a nawet w niektórych sklepach spożywczych i na stacjach benzynowych. Można również zaopatrzyć się w środek, który niweluje skutki ukąszeń w wyniku czego następuje zmniejszenie ognisk zapalnych (zaczerwienienie, obrzęki i wysięki skórne) oraz miejscowe znieczulenie ukąszonego miejsca (Akutan Akut, Entil, Comarol krem itp.).
   
   Jak usunąć kleszcza
   Nie wolno smarować okolic miejsca wkłucia kleszcza żadnymi tłuszczami, ponieważ powoduje to zwrócenie do naszego organizmu śliny pasożyta, która jest toksyczna. Aby kleszcza usunąć, najpierw dobrze jest „pogimnastykować” go, przechylając kilkakrotnie jego odwłok na przemian w przód i w tył. Następnie zdecydowanym ruchem wyciągnąć go za pomocą pęsety lub dostępnego w aptekach przyrządu anty-kleszcz, nie wykonując ruchów wykręcania pasożyta. Miejsce po wyjęciu kleszcza trzeba odkazić spirytusem. Jeśli jednak pozostały w środku jakieś części kleszcza, należy zgłosić się do lekarza. Podobnie należy postąpić, jeśli po ukąszeniu nasilają się reakcje alergiczne typu: zaczerwienienie i obrzęk wokół miejsca po kleszczu, pokrzywka, świąd skóry, duszności, przyspieszone bicie serca, a nawet objawy wstrząsu anafilaktycznego – czyli znaczny spadek ciśnienia, osłabienie, zimna, mokra skóra i utrata przytomności (stan zagrożenia życia).
   
   Objawy boreliozy
   W miejscu ukłucia przez kleszcza pojawia się tzw. rumień wędrujący – zmiana o kształcie owalnym, która w miarę upływu czasu powiększa się. W typowych przypadkach zmiana przybiera kształt obrączkowaty, jednak czasami może mieć inną postać lub w ogóle nie występuje. Rumieniowi towarzyszyć mogą objawy grypopodobne: gorączka, zmęczenie, bóle głowy, uczucie rozbicia.
   Jeżeli nie podejmie się skutecznego leczenia rumienia wędrującego mogą rozwinąć się objawy późne. Dochodzi wtedy do zajęcia różnych narządów wewnętrznych: stawów, ośrodkowego układu nerwowego, serca. Zmiany są często trudne do zdiagnozowania i niespecyficzne dla tej choroby.
   
   Kleszczowe zapalenie mózgu
   Objawy kleszczowego zapalenia mózgu są podobne do infekcji grypowej z towarzyszącą gorączką, bólami głowy, nudnościami i wymiotami. W wywiadzie ważne jest powiedzenie lekarzowi o pokłuciu przez kleszcza lub przebywaniu w miejscach gdzie kleszcze występują.
   W większości przypadków kleszczowe zapalenie mózgu przebiega łagodnie, jednak mogą wystąpić powikłania. Do najczęściej zaobserwowanych powikłań należą objawy uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego: niedowłady, trwałe uszkodzenie słuchu, zaburzenia funkcji móżdżku.
   
   Leczenie
   Borelioza: W leczeniu boreliozy stosuje się antybiotykoterapię. Im antybiotykoterapia jest wcześniej rozpoczęta, tym rokowanie i poprawa stanu zdrowia są lepsze. Leczenie objawów fazy późnej boreliozy jest trudne i bywa mało skuteczne.
   Kleszczowe zapalenie mózgu: Nie ma leku, który zwalcza infekcję wirusem KZM. Leczenie jest więc wyłącznie objawowe, mające na celu zwalczenie objawów zapalnych.
   
   Źródła: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, Herold G., Medycyna Wewnętrzna repetytorium dla studentów medycyny i lekarzy, wydanie polskie, PZWL, Warszawa 1997.