Dodatek dla najuboższych

31 grudnia 2005 r. straciły moc przepisy art. 3 pkt 17, art. 8 pkt 3 i 4, art. 11 i art.12 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepisy te są niezgodne z art. 18, art. 32 ust.1, art. 71 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 27 Konwencji o Ochronie Praw Dziecka. Uchylone przepisy przewidywały prawo uzyskania dodatku do zasiłku rodzinnego w przypadku szczególnie niskiego dochodu na członka gospodarstwa domowego, ograniczając jednak prawo do jego uzyskania tylko do osób samotnie wychowujących dzieci. Z art. 71 Konstytucji wynika, że każda rodzina znajdująca się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, ma prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. Jednak spośród tych wszystkich rodzin to właśnie rodziny wielodzietne i niepełne mają prawo do szczególnej pomocy. Trybunał stwierdził, że ochrona wartości konstytucyjnej, jaką jest rodzina, powinna być realizowana poprzez gwarantowanie szczególnej pomocy rodzinom będącym w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza rodzinom wielodzietnym i niepełnym. Ochrona ta nie może więc być sprawowana fragmentarycznie lub wyrywkowo, lecz winna dotyczyć obydwu kategorii wskazanych przez Konstytucję. Ograniczenie prawa do świadczeń wyłącznie do osób samotnie wychowujących dzieci jest więc niezgodne z Konstytucją i od 1 stycznia br. również rodzice wychowujący dzieci w rodzinie wielodzietnej, a znajdującej się w szczególnie trudnej sytuacji finansowej, mają prawo ubiegać się o wymienione wyżej świadczenia. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że zasada ochrony i opieki nad rodziną wynikająca z art. 18 Konstytucji nie może być sprzeczna z ochroną i opieką nad małżeństwem, macierzyństwem czy rodzicielstwem. W przypadku rozpatrywanej sprawy oznacza to, że opieka nad rodziną nie powinna być pojmowana w sposób, który naruszałby zasadę ochrony i opieki nad małżeństwem, a w szczególności nad stabilnością małżeństwa. Proponowane w ustawie o świadczeniach rodzinnych rozwiązania, polegające na preferowaniu osób „samotnie wychowujących dzieci” przez przyznanie im dodatku do zasiłku rodzinnego i pozbawieniu takiego dodatku osób wychowujących dziecko w rodzinie, zachęcają do zmiany statusu prawnego rodziny, co stanowi zagrożenie dla trwałości małżeństwa, a zatem narusza art. 18 Konstytucji. Trybunał przypomniał również, jak należy rozumieć wyrażoną w art. 32 Konstytucji zasadę równości i związane z nią prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Prawodawca nie może określać kręgu podmiotów objętych uprawnieniami, przywilejami czy obowiązkami w sposób całkowicie dowolny. Uprawnienia te muszą obejmować wszystkie podmioty charakteryzujące się daną wspólną cechą istotną z punktu widzenia konkretnej regulacji prawnej. Dlatego też TK stwierdził, że zastosowanie przez ustawodawcę takiego środka prawnego, jakim jest dodatek do zasiłku rodzinnego, powinno dotyczyć zarówno dzieci w rodzinach niepełnych jak i w rodzinach wielodzietnych.